آرتروز یا درد مفصل چیست؟

درد مفصل را می‌توان در مفاصل مختلف بدن احساس کرد. سن، وزن، آسیب‌های قبلی، استفاده بیش‌ازحد از مفصل و بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند از علت‌های درد مفاصل باشند.

درد مفصل، یکی از مشکلات شایع در بسیاری از افراد است و معمولاً در دست‌ها، پاها، باسن، زانوها یا ستون مهره‌ها احساس می‌شود. درد ممکن است ثابت باشد یا به‌صورت دوره‌ای عود کند.

گاهی اوقات ممکن است در مفصل احساس سفتی، سوزش، درد ضربان‌دار یا تیرکشنده داشته باشیم. علاوه بر این، ممکن است صبح‌ها در مفصل احساس سفتی داشته باشیم. این سفتی به مرور و با حرکت و فعالیت، نرم شده و احساس بهتری پیدا می‌کنیم. بااین‌حال، فعالیت بیش‌ازحد می‌تواند باعث تشدید درد شود.

درد مفاصل ممکن است بر کارایی مفصل تأثیر بگذارد و توانایی ما را برای انجام کارهای اساسی محدود کند. درد شدید مفاصل می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. درمان درد مفاصل معمولاً نه‌تنها بر کنترل درد، بلکه بر بهبود فعالیت‌ها و عملکردهای کاهش‌یافته تمرکز دارد.

در ابتدا باید بدانیم که به محل اتصال دو استخوان مفصل گفته می‌شود که توسط کپسول مفصلی و رباط‌ها احاطه شده است. بین استخوان‌ها، بافتی سفت ولی انعطاف‌پذیر به نام غضروف وجود دارد که همراه با مایع لزجی که در فضای مفصلی ترشح می‌شود، حرکت روان مفصل را فراهم می‌سازد و از سایش استخوان‌ها بر روی یکدیگر جلوگیری می‌کند.

• Synovium: غشاء مفصلی
• Bone: استخوان
• Muscle: عضله
• Ligament: رباط
• Cartilage: غضروف
• Film of Lubricating Flu: مایع بین‌مفصلی

آرتروز معمولا به ساییدگی مفصل اطلاق می‌شود که غالبا با درد، تغییر‌شکل یا تورم مفصل و محدودیت حرکت همراه است. عموما پس از بی‌حرکت ماندن طولانی (هنگام برخواستن از بستر، سفرهای طولانی و…) سفتی مفصل، درد و محدودیت حرکت وجود دارد که به مرور زمان کمتر می‌شود.

آرتروز و دردهای مفصلی در خانم‌ها، مخصوصا پس از یائسگی، شایع‌تر است. همچنین مفاصل زانو، گردن، مهره‌های کمر، انگشتان، مچ دست و لگن بیشتر از سایر نقاط بدن دچار آرتروز می‌شوند.

علل درد مفاصل

شایع‌ترین علل درد مزمن در مفاصل عبارت‌اند از:

• استئوآرتریت: که یکی از شایع‌ترین انواع آرتریت (التهاب مفصل) است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که غضروف بین استخوان‌ها از بین رفته و درنتیجه، مفاصل دردناک و سفت می‌شوند. استئوآرتریت به آهستگی ایجاد می‌شود و معمولاً در میان‌سالی رخ می‌دهد.
• آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی): یک بیماری مزمن است که باعث تورم و درد مفاصل می‌شود. این بیماری معمولاً انگشتان و مچ دست را درگیر می‌کند و اغلب باعث تغییر شکل مفاصل می‌شود.
• نقرس: یک بیماری دردناک است که در آن تجمع کریستال‌های اسیداوریکی (اورات) در مفاصل باعث درد و تورم شدید می‌شود. هنگامی‌که سطح اسید اوریک در خون بالا باشد، کریستال‌های اسیداوریکی (اورات) می‌توانند تشکیل شوند. این وضعیت معمولاً در شست پا رخ می‌دهد.
• بورسیت (التهاب دردناک بورس یا بورسا): معمولاً در اثر استفاده بیش‌ازحد از مفصل ایجاد می‌شود. بورسا کیسهای کوچک حاوی مایع است که به‌عنوان بالشتک برای کاهش اصطکاک بین بافت‌های بدن عمل می‌کند. این کیسه به‌ویژه در مجاورت تاندون‌های نزدیک مفاصل بزرگ قرار دارد. بورسیت در لگن، زانو، آرنج یا شانه شایع‌تر است.
• عفونت‌های ویروسی: که ممکن است باعث درد مفاصل شوند.
• آسیب‌ها: مانند شکستگی استخوان یا رگ به رگ شدن
• تاندونیت: به معنای التهاب تاندون است. تاندون، نوار انعطاف‌پذیری است که استخوان و ماهیچه را به هم متصل می‌کند. تاندونیت در آرنج، پاشنه یا شانه شایع‌تر است و معمولاً در اثر استفاده بیش‌ازحد از مفصل بروز می‌یابد.

بسیار دشوار است که بگوییم آرتروز به‌‌ چه دلیلی به‌وجود می‌آید. با‌ این‌حال، عوامل خطر در ایجاد آرتریت عبارتند از:

• چاقی و تغذیه نامناسب
• ضربه به مفصل، آسیب‌های ورزشی یا تصادف
• افزایش سن
• عوامل ارثی و ژنتیکی: ممکن است برخی از ژن‌هایی که از والدین به ما می‌رسد، احتمال بروز آرتروز را زیاد کند.

علائم آرتروز چه هستند؟

آرتروز زندگی فرد بیمار را روزبه‌روز سخت‌تر می‌کند. این بیماری باعث ایجاد درد در مفصل‌های درگیر می‌شود و به مرور زمان تحرک را محدودتر و محدودتر می‌کند. علائم آرتروز ممکن است هفته‌به‌هفته یا حتی گاهی روزبه‌روز متفاوت باشد. باید بدانیم که آرتروز یک بیماری مزمن است که برای مدت بسیار طولانی همراه بیمار خواهد بود.

برای تشخیص آرتروز می‌توان به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کرد. به‌طور معمول پزشک، عکس رادیوگرافی یا سایر آزمایش‌ها و روش‌های تصویربرداری را درخواست می‌کند.

درمان درد مفاصل و آرتروز

این بیماری پیش‌رونده و مزمن است و متاسفانه درمان قطعی ندارد. با وجود این، طی سال‌های اخیر پیشرفت‌های خوبی در کنترل و درمان چندین نوع از آرتریت‌ها صورت گرفته است. به‌عنوان مثال در مورد آرتریت‌های التهابی ثابت شده که آغاز زودهنگام درمان مناسب می‌تواند در کنترل بیماری بسیار مفید باشد.

به عبارت دیگر، با دریافت درمان مناسب آرتروز و پیگیری درست می‌توان علائم آرتروز را کنترل کرد. در هر شرایطی هم که باشیم، باید به فعالیت و تحرک ادامه دهیم. تحرک داشتن و ادامه دادن به فعالیت جسمی نه‌تنها برای سلامت عمومی ما بسیار لازم است، بلکه به درمان آرتروز نیز کمک می‌کند.

به‌طور خلاصه، با راهکار‌هایی مثل حرکات ورزشی صحیح و آب‌درمانی، فیزیوتراپی، کاهش وزن، تغذیه مناسب، گرم یا سرد کردن مفصل و داروهای ضد‌التهاب و ضد‌درد می‌توان آرتروز را کنترل کرد.

اگرچه ممکن است درمان قطعی برای درد وجود نداشته باشد، اما می‌توانیم آن را مدیریت کنیم. گاهی اوقات درد ممکن است با مصرف داروهای بدون نسخه یا انجام تمرین‌های روزانه ساده از بین برود. گاهی اوقات، درد ممکن است نشانه‌ی مشکلاتی باشد که فقط با مصرف دارو یا جراحی قابل اصلاح است.

• درمان‌های خانگی ساده: مانند استفاده کوتاه‌مدت از پد گرم یا یخ، بر روی ناحیه آسیب‌دیده که ممکن است چند بار در روز توصیه شود.
• ورزش: ورزش می‌تواند به بازگشت قدرت و عملکرد مفصل کمک کند. پیاده‌روی، شنا یا سایر ورزش‌های هوازی با شدت کم، برای این منظور بسیار مناسب هستند. افرادی که تمرینات شدید یا فعالیتهای ورزشی داشته‌اند، ممکن است لازم باشد که شدت تمرین خود را کم کنند. تمرینات کششی ملایم برای این افراد بسیار کمک‌کننده خواهند بود.
  پیش از شروع یا ادامه هر برنامه ورزشی باید با پزشک خود مشورت کنیم.
• کاهش وزن: در افرادی که اضافه‌وزن یا چاقی دارند، برای کاهش فشار بر مفاصل، ممکن است کم کردن وزن پیشنهاد شود.
• مصرف مسکن‌ها: استفاده از استامینوفن، یا داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن، با مشورت پزشک یا داروساز، ممکن است به کاهش درد کمک کند.
  قبل از مصرف این داروها، چنانچه سابقه‌ی زخم معده، بیماری کلیوی یا بیماری کبدی داریم، باید به پزشک خود اطلاع دهیم.
• درمان‌های موضعی: مانند پمادها یا ژل‌هایی که بر روی پوست مفصل دردناک استفاده می‌شوند، ممکن است به کاهش درد کمک کنند. برخی از این محصولات ممکن است بدون نسخه پزشک قابل تهیه باشند و بعضی تنها با تجویز پزشک قابل استفاده‌ هستند.
• مکمل‌های خوراکی: مانند گلوکزامین، ممکن است به تسکین درد کمک کنند. لازم است پیش از مصرف این مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کنیم.

اگر داروها یا روش‌هایی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، درد را کاهش ندهند، پزشک ممکن است روش‌های زیر را تجویز کند:

• روش‌های حمایتی مانند کمربند طبی (بریس)، عصا، کفش یا کفی طبی که می‌توانند به حمایت از مفصل کمک کنند تا حرکت آسان‌تر شود. پزشک یا فیزیوتراپیست می‌تواند برای انتخاب گزینه‌های مناسب در این زمینه به ما کمک کنند.
• فیزیوتراپی یا کاردرمانی، همراه با یک برنامه‌ی متعادل تناسب اندام، می‌تواند به‌تدریج به کاهش درد و بهبود انعطاف مفصل کمک کند.
• داروهای ضدافسردگی ممکن است برای کمک به بعضی از افراد تجویز شوند.
• کورتیکواستروئیدها که اغلب در مفصل تزریق می‌شوند، می‌توانند درد و تورم را برای مدت کوتاهی تسکین دهند.
• داروهای مسکن نیز به کاهش درد کمک می‌کنند.

باید توجه داشته باشیم که همه داروها، حتی داروهایی که بدون نیاز به نسخه قابل تهیه هستند، تأثیر متفاوتی بر افراد مختلف دارند. دارویی که به یک فرد کمک می‌کند، ممکن است برای دیگری مؤثر نباشد. لازم است هر دارو را حتماً با مشورت با پزشک و دقیقه طبق دستور او مصرف کنیم.

چه راه‌هایی برای تسکین درد مفاصل وجود دارد؟

اگر درد مفصل برای مدت طولانی تداوم داشته باشد و با دارو، فیزیوتراپی و ورزش بهبود نیابد، جراحی ممکن است به‌عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود. باید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذاریم تا مطمئن شویم جراحی راه‌حلی منطقی برای ما به‌حساب می‌آید.
روش‌های جراحی مختلفی وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:

• آرتروسکوپی: در این روش، جراح با ایجاد دو یا سه برش کوچک در مفصل و با استفاده از آرتروسکوپ (یک وسیله نازک و انعطاف‌پذیر دارای دوربین) غضروف آسیب‌دیده را ترمیم می‌کند یا تکه‌های استخوانی زائد داخل یا نزدیک مفصل را خارج می‌کند.
• تعویض مفصل: زمانی که غضروف محافظ انتهای استخوان‌ها، به‌تدریج دچار فرسودگی شود، درصورتی‌که درمان‌های دیگر اثربخشی لازم را نداشته باشند، ممکن است به جراحی برای تعویض مفصل نیاز پیدا کنیم.

این روش برای مفاصل لگن، زانو و شانه کاربرد دارد. در این روش، جراح قسمت‌هایی از استخوان را برمی‌دارد و مفصل مصنوعی فلزی یا پلاستیکی را جایگزین می‌کند. این روش معمولاً نتایج خوبی دارد و بیشتر افراد پس‌ازاین نوع جراحی، تسکین طولانی‌مدت درد را تجربه می‌کنند.

چه علائمی باعث نگرانی هستند؟

شدت درد مفصل از خفیف تا ناتوان‌کننده متغیر است. تخریب غضروف باعث می‌شود در هنگام حرکت مفصل، استخوان‌ها مستقیماً روی یکدیگر ساییده می‌شوند و علائم زیر ایجاد شود:

• تورم
• مفصل سفت یا بزرگ‌شده
• بی‌حسی
• ایجاد صدای کلیک، ساییدن یا کوبیده شدن هنگام حرکت مفصل
• حرکت دردناک
• مشکل در خم یا صاف کردن مفصل
• ناتوانی در حرکت دادن مفصل
• قرمزی، گرمی و تورم مفصل (در صورت وجود این علائم باید به سرعت به پزشک مراجعه نماییم)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر درد با فعالیت‌های عادی زندگی روزمره تداخل داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کنیم. تشخیص سریع علت درد و شروع درمان، برای تسکین درد و حفظ سلامت و عملکرد مفاصل بسیار مهم است.
در موارد زیر نیز باید به پزشک مراجعه کنیم:

• درد همراه با تب باشد
• کاهش وزن بدون دلیل داشته باشیم (4.5 کیلوگرم یا بیشتر)
• درد، ما را از راه رفتن عادی باز دارد

پزشک در طول ویزیت، برای پیدا کردن علت درد، سؤالات زیادی از ما می‌پرسد. ما باید آماده پاسخگویی به سؤالات مربوط به آسیب‌های قبلی مفصل، زمان شروع درد، سابقه خانوادگی درد مفاصل و نوع درد باشیم.

معاینه‌ی مفصل آسیب‌دیده برای بررسی وجود درد یا محدودیت حرکت انجام می‌شود. پزشک همچنین علائم آسیب به عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های اطراف مفصل را بررسی می‌کند.

در صورت لزوم، پزشک ممکن است درخواست عکس‌برداری با اشعه ایکس یا آزمایش خون کند. عکس‌برداری با اشعه ایکس می‌تواند وضعیت مفصل، وجود مایع در مفصل، زواید استخوانی یا سایر مسائلی که ممکن است در ایجاد درد نقش داشته باشند را نشان دهد. آزمایش خون نیز به تشخیص سایر بیماری‌هایی که ممکن است باعث درد شوند، کمک می‌کند.

آینده ما با آرتروز چگونه خواهد بود؟

پیش‌بینی اینکه آرتروز چگونه آینده ما را تحت‌‌تاثیر قرار می‌دهد، بسیار سخت است. گاهی اوقات علائم آرتروز شدید و خفیف می‌شوند. بیشتر افرادی که با وجود آرتروز هنوز محدودیت حرکتی آنچنانی ندارند، با دریافت درمان مناسب ممکن است از بروز آسیب‌های مفصلی مصون بمانند. نکته‌ای که باید به‌خاطر داشته باشیم این است که نباید بر روی آرتروز تمرکز کرد و باید به سلامتی عمومی بیشتر توجه کنیم. باید روحیه خودمان را قوی نگه داریم و به‌طور فعال مراقب تندرستی خود باشیم.

آرتروز ممکن است آینده شغلی افراد مبتلا را تحت‌تاثیر قرار دهد. بررسی کنید که شما به‌عنوان یک کارمند یا کارگر در محیط کار از چه حقوقی برخوردار هستید. شاید لازم باشد برای کنترل علائم، موقعیت شغلیتان تغییر کند و نیاز باشد برای موقعیت تازه آموزش‌های لازم را دریافت کنید. با مدیر خود صحبت کنید و شرایط جسمی و وضعیت آرتروز را برای وی شرح دهید و ببینید که او چگونه می‌تواند به شما کمک کند. این نخستین قدم شما برای استفاده از حق قانونی خود به‌عنوان کارگر یا کارمند برای حفظ سلامتیتان است.

درد کشیدن برای مدت طولانی می‌تواند عوارض خاصی به‌همراه داشته باشد. افسردگی و اضطراب از نخستین عوارض درد مزمن هستند. درباره آرتروز خود با اقوام، دوستان و همکاران صحبت کنید. این صحبت در کنار مشاوره روانشناسی یا رفتاردرمانی شناختی شما را قادر می‌سازد تا علائم آرتروز خود را مهار کنید.

در آخر باید گفت، فعالیت‌های اجتماعی خود را حفط کنید. به‌این‌ترتیب، هم حفظ کیفیت زندگی، هم کنترل علائم بیماری راحت‌تر خواهدشد.